Έλληνες προέβλεψαν την ύφεση του Έμπολα

Η επιθετικότητα με την οποία εξαπλωνόταν ο Έμπολα στη δυτική Αφρική και οι ανησυχίες για πανδημία οδήγησαν μια ομάδα ελλήνων και ξένων επιστημόνων να επιχειρήσει να ανιχνεύσει την εξέλιξή του και τελικά, να προβλέψει…

με μεγάλη ακρίβεια, την ύφεση της επιδημίας στη Λιβερία.

Στη μελέτη τους, που δημοσιεύτηκε στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό PLoS Currents Outbreaks (http://currents.plos.org/outbreaks/), ένα περιοδικό που δημοσιεύει καινοτόμες εργασίες σε τρέχοντα φλέγοντα θέματα εμφανιζόμενων επιδημικών καταστάσεων, οι ερευνητές ανέπτυξαν ένα λεπτομερές μαθηματικό μοντέλο, το οποίο χρησιμοποίησαν για την παρακολούθηση της εξέλιξης της επιδημίας και τελικά για την πρόγνωσή της, στη Λιβερία και τη Σιέρρα Λεόνε. Η ερευνητική μας προσπάθεια στόχευε ακριβώς στην πρόβλεψη της εξέλιξης της επιδημίας μέσω της ανάπτυξης σύγχρονων μαθηματικών μεθόδων που λαμβάνουν υπόψη τους τη δομή της «κοινωνικής δικτύωσης» για την εκτίμηση της επικινδυνότητας της κατάστασης καθώς αυτή εξελίσσεται στο χρόνο, με απώτερο σκοπό την υποβοήθηση του σχεδιασμού καλύτερων πολιτικών ελέγχου της επιδημίας» δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο υπεύθυνος επικοινωνίας από την ερευνητική ομάδα για την εργασία Κωνσταντίνος Σιέττος, αναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Προβλέψαμε πρώτοι στον κόσμο και με μεγάλη ακρίβεια, την ύφεση της επιδημίας του ιού Έμπολα στη Λιβερία με δεδομένα που είχαμε μέχρι τις 21 Δεκεμβρίου του 2014. Σύμφωνα με ανακοίνωση του ΠΟΥ, η επιδημία στη Λιβερία βρίσκεται από τις αρχές Μαρτίου σε πλήρη ύφεση, όπως ακριβώς είχαμε προβλέψει. Αυτό είναι πολύ σημαντικό από την άποψη ότι για πρώτη φορά ένα μαθηματικό μοντέλο «κατάφερε» να προβλέψει με ορίζοντα 2,5 μηνών την εξέλιξη της επιδημίας. Για την περίπτωση της Σιέρρα Λεόνε είχαμε μια πιο απαισιόδοξη εκτίμηση, αφού η δυναμική εξέλιξη της επιδημίας βρίσκεται μεν σε ύφεση, αλλά είναι σε κρίσιμη φάση χωρίς σημάδια άμεσου τερματισμού. Δυστυχώς, επιβεβαιωθήκαμε. Στη Σιέρρα Λεόνε, αλλά και στη Γουϊνέα, αυτή τη στιγμή η επιδημία συνεχίζει να σαρώνει» επισημαίνει ο κ. Σιέττος.

Για την ανάπτυξη του μοντέλου πρόβλεψης της επιδημίας, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν «πραγματικά δημογραφικά δεδομένα των χωρών που μελέτησαν. Για παράδειγμα χρησιμοποίησαν στοιχεία για τον πληθυσμό κάθε χώρας, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες επίσημες απογραφές, συνδυάζοντάς τα δημιουργικά με δεδομένα επιδημιολογικά και βιοϊατρικά (πχ επίσημα καταχωρημένα, από τον ΠΟΥ, στοιχεία κρουσμάτων και θανάτων οφειλόμενα στον ιό)». Προσπαθήσαμε, και πιστεύω καταφέραμε, να μεταφέρουμε τον πραγματικό κόσμο των δύο χωρών της Δυτικής Αφρικής που πλήττονται από τον ιό, της Λιβερίας και της Σίερρα Λεόνε, σε έναν εικονικό κόσμο που «ζει» στον υπολογιστή. Κάθε άτομο σε αυτή την εικονική πραγματικότητα συμπεριφέρεται βάσει κανόνων που ορίζουμε εμείς, τους λεγόμενους «κανόνες» του μοντέλου. Στο συγκεκριμένο μοντέλο, τα άτομα κατηγοριοποιούνται σε 5 ομάδες: 1) υγιή, τα οποία μπορούν, εν δυνάμει, να «κολλήσουν» τον ιό, 2) εκείνα που έχουν μεν εκτεθεί στον ιό, αλλά που δεν έχουν ακόμα νοσήσει 3) εκείνα που έχουν μολυνθεί από τον ιό και τα οποία, στη συνέχεια, είτε 4) θα αναρρώσουν, είτε 5) θα πεθάνουν». Όπως εξήγησε ο κ. Σιέττος «ο επιδημιολογικός δείκτης έδειξε ότι ο αριθμός των νέων κρουσμάτων μειώνεται κάτω από ένα επίπεδο, γεγονός που οφείλεται στην επιρροή των πολιτικών ελέγχου της εξάπλωσης, συμπεριλαμβανομένης της ιατροφαρμακευτικής φροντίδας». Σύμφωνα με τον κ. Σιέττο, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι επίσης, η διαπίστωση ότι η μετάδοση του ιού Έμπολα δεν σταματά με το θάνατο του ατόμου που έχει προσβληθεί και νοσήσει, αλλά είναι πολύ πιθανό να συνεχίζεται ακόμα και μετά θάνατον λόγω των εθίμων των τοπικών κοινωνιών των χωρών αυτών.

Τα εθιμοτυπικά τελετουργικά προετοιμασίας των κηδειών περιλαμβάνουν το πλύσιμο των νεκρών και το αγκάλιασμά τους, ενώ ο ιός εξακολουθεί να «επιβιώνει» στο σώμα του νεκρού –και μάλιστα σε υψηλές συγκεντρώσεις και για πολλές ημέρες, σύμφωνα με νέες μελέτες. Έτσι, η μετάδοση του δεν διακόπτεται, αλλά συνεχίζεται και «μετά θάνατον»! Το «κλειδί» όμως, για την αποτελεσματική προσέγγιση της εξέλιξης της επιδημίας βρίσκεται, όπως σημειώνει στο «κοινωνικό» δίκτυο επικοινωνίας μεταξύ των ατόμων, το δίκτυο δηλαδή μέσω του οποίου μεταδίδεται ο ιός μέσω των κοινωνικών επαφών. «Στην εργασία μας καταφέραμε να προσεγγίσουμε και να προβλέψουμε την εξέλιξη της δομής του».

Ο κ. Σιέττος χαρακτηρίζει τα μαθηματικά μοντέλα «πολύτιμο σύμμαχο» στην προσπάθεια της καταπολέμησης καταστάσεων, όπως μια επιδημία. «Μας παρέχουν τη δυνατότητα για την άμεση αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας πχ πολιτικών ελέγχου χωρίς να παρεμβαίνουμε στον πραγματικό κόσμο. Και μπορούμε να δούμε τα αποτελέσματα αυτών των πολιτικών πριν τις εφαρμόσουμε στην πράξη. Λόγω όμως, της πολυπλοκότητας του φαινομένου της εξάπλωσης μιας επιδημίας, παρά τις σημαντικές εξελίξεις σε όλους τους χώρους της επιστήμης, είμαστε νομίζω ακόμα μακριά από το να μπορούμε να βασισθούμε με σιγουριά και «τυφλά» στα αποτελέσματα των μαθηματικών μεθόδων». Όπως υπογραμμίζει ο κ. Σιέττος οι επιστημονικές μέθοδοι δεν μπορούν να λύσουν τις αιτίες εμφάνισης μιας τέτοιας επιδημίας. «Δεν πρέπει να υπερεκτιμούμε τις δυνατότητες των επιστημονικών μεθόδων ιδιαίτερα για τέτοια σοβαρά ζητήματα υγείας. Πέρα από το επιστημονικό κομμάτι θα πρέπει να δούμε τις αιτίες που επιτρέπουν την τόσο μεγάλη εξάπλωση μιας τέτοιας επιδημίας στον 21ο αιώνα, όπως είναι η έλλειψη στοιχειωδών δομών υγείας, η απόλυτη φτώχεια και οι συνθήκες εξαθλίωσης του πληθυσμού που επικρατούν σε πολλές χώρες του κόσμου. Πριν το ξέσπασμα της επιδημίας στη Σιέρρα Λεόνε υπήρχαν μόνο 100 γιατροί σε έναν πληθυσμό μεγαλύτερο των 6 εκατομμυρίων, ενώ στη Λιβερία με πληθυσμό που ξεπερνά τα 4 εκατομμύρια υπήρχαν μόνο 50 γιατροί! Εκεί βρίσκεται πραγματικά το πρόβλημα. Αυτό το πρόβλημα τα μαθηματικά δεν μπορούν να το λύσουν».

Επιστήμονες από διαφορετικούς τομείς, όπως είναι τα Εφαρμοσμένα Μαθηματικά, η Βιολογία, η Ιατρική, αλλά και οι Κοινωνικές Επιστήμες συνεργάζονται και προσπαθούν να αναπτύξουν ένα γενικό πλαίσιο μαθηματικών μεθόδων που ευελπιστούν ότι θα δίνουν απάντηση σε μια σειρά από σημαντικούς τομείς, όπως είναι αυτός της πρόβλεψης της εξέλιξης επιδημιών, του σχεδιασμού ιατροφαρμακευτικής φροντίδας για τη μείωση ενδοσοκομειακών λοιμώξεων, αλλά και της νευροεπιστήμης για την πρόωρη διάγνωση δυσλειτουργιών του ανθρώπινου εγκεφάλου, ή ακόμα και της σεισμολογίας με στόχο την πρόβλεψη μεγάλων σεισμών.

Πρόκειται για Έλληνες και ξένους επιστήμονες από τα πανεπιστήμια του Princeton και του Brown στις ΗΠΑ, από πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της Ευρώπης, την ιατρική σχολή Αθηνών, το πανεπιστήμιο της Πάτρας και το Εθνικό Αστεροσκοπείο. «Αυτή η προσπάθεια έχει, πιστεύω, αντίκτυπο και θετική επίδραση τουλάχιστον στους φοιτητές μας στην Ελλάδα, όσον αφορά στις προοπτικές που ανοίγονται γι αυτούς μέσω των συγκεκριμένων συνεργασιών. Γενικότερα, όμως, η κατάσταση στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό, είναι δύσκολη. Η συνεχής υποχρηματοδότηση στο χώρο της έρευνας οξύνει ολοένα και περισσότερο τα ήδη μεγάλα συσσωρευμένα προβλήματα. Νέοι επιστήμονες ξενιτεύονται προς αναζήτηση καλύτερης τύχης. Η κατάσταση όμως, που βρίσκουν και στο εξωτερικό είναι σκληρή, με μη μόνιμες συνθήκες εργασίας, διαρκή περιπλάνηση», λέει ο κ. Σιέττος.

Η συγκεκριμένη μελέτη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της ερευνητικής συνεργασίας του κ. Σιέττου με την επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Βιολογίας του πανεπιστημίου Πατρών, δρ. Κλειώ Αναστασοπούλου, την ερευνήτρια του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνών (CNR) της Ιταλίας, δρ. Λουτσία Ρούσσο, τον καθηγητή της ιατρικής σχολής του πανεπιστημίου Brown των ΗΠΑ, δρ. Ελευθέριου Μυλωνάκη και ενός νέου επιστήμονα του Χρήστου Γρηγόρα, ο οποίος εκπονεί την διδακτορική του διατριβή υπό την επίβλεψη μου στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

Πηγή: ΑΠΕ/ΜΠΕ

Via

www.adieXodos.gr


Νεότερη Παλαιότερη